Ικανότητες και αρετές που πρέπει να αναπτύξουμε

Ικανότητες και αρετές που πρέπει να αναπτύξουμε
by Atman Nityananda

Βασικός σκοπός της άσκησης είναι η ανάπτυξη των αρετών και των ανώτερων ικανοτήτων του νου.

Η ανάπτυξη των αρετών και των ανώτερων ικανοτήτων του νου και της καρδιάς είναι θεμελιώδης στο να αποδυναμώσουμε τις εγωϊκές τάσεις και να φτάσουμε στην συνειδητή ένωση με τον Θεό

Ο Σουάμι Σιβανάντα αναφέρει ότι μπορούμε να εξαλείψουμε τις εγωϊκές τάσεις και συνήθειες με την ανάπτυξη της αντίστοιχης αρετής ή αρετών ή θετικής συνήθειας. Για παράδειγμα μπορούμε να αδυνατίσουμε το μίσος με την ανάπτυξη αρετών όπως η αγάπη, η συμπόνοια και συγχώρεση. Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι πρέπει να αναπτύξουμε τις αρετές με την συνεχή εξάσκηση τους μέχρι να μας γίνουν συνήθεια (Έξις δευτέρα φύσις).

Σύμφωνα με την εμπειρία μου η ανάπτυξη των αρετών με την εξάσκηση τους μπορεί να είναι ένας τρόπος την εξάλειψη των εγωϊκών τάσεων, αλλά δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί η εξάλειψη τους μόνο με αυτό και δεν μπορούμε να αναπτύξουμε τις αρετές αν δεν εργαζόμαστε άμεσα για την εξάλειψη των ελαττωμάτων με διάφορα μέσα όπως είναι η προσευχή, το όνομα του Θεού και τα μάντρα, η συνεχής εγρήγορση, μη ταύτιση, αυτοπαρατήρηση και η διάκριση. Σημειώνω πως η πλήρης εξάλειψη όλων των εγωϊκών τάσεων γίνεται σε βαθιά πλήρη ένωση και συνειδητοποίηση του Θεού.

Σημαντικές ικανότητες και αρετές είναι: η αφοσίωση, η υπομονή, η επιμονή, το θάρρος, η ειλικρίνεια, η αντοχή στις δυσκολίες και στον πόνο, η αποφασιστικότητα, η αυτοπεποίθηση, η πίστη στον Θεό, στις διδασκαλίες και στον δάσκαλο (αν έχουμε κάποιον δάσκαλο), η σεξουαλική εγκράτεια, το θάρρος, η αγάπη για την εργασία, η διάκριση, η απόσπαση, η δύναμη της θέλησης, η απάθεια, η αταραξία και η συγκέντρωση.

Οι ικανότητες και οι αρετές αναπτύσσονται και ωριμάζουν σταδιακά μέσα από την άσκηση, τις πειθαρχίες, τις πρακτικές, τον εξαγνισμό του νου και την αύξηση της σάττβα ποιότητας στον νου και τον διαλογισμό.

Φιλαλήθεια. Να γίνουμε συνεπείς σε ό,τι λέμε και σε ό,τι κάνουμε, να είμαστε ειλικρινείς, να μην λέμε ψέματα, να μην κοροϊδεύουμε και να μην εξαπατούμε του άλλους (ούτε τον εαυτό μας), να μην υποκρινόμαστε, να λέμε την αλήθεια (φιλαλήθεια). Να μην δίνουμε υποσχέσεις που δεν τηρούμε, έστω και για μικρά πράγματα, όπως το να πούμε σε κάποιον ‘θα σε πάρω τηλέφωνο’ και να μην το κάνουμε.

Μη-βία. Να σεβόμαστε όλα τα όντα και τον εαυτό μας και να μην ασκούμε σωματική ή ψυχολογική βία σε κανέναν συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας (μη-βία). Να εγκαταλείψουμε τις βλαβερές για την υγεία μας συνήθειες (ποτό, ξενύχτια, κακή διατροφή, υπερβολές κάθε είδους, κ.λπ.).

Απλότητα. Να ζούμε με απλότητα, να περιορίσουμε τις επιθυμίες μας και να ζούμε με όσα πράγματι είναι απαραίτητα για να ζούμε υγιείς. Να μην καταναλώνουμε και αγοράζουμε πράγματα χρησιμοποιώντας τα απλά σαν ένα μέσο για να ξεφεύγουμε προσωρινά από την βαρεμάρα και το ανικανοποίητο που δημιουργεί το κατώτερο εγώ μας και η ακόρεστη επιθυμία για αισθητηριακές εμπειρίες.

Έλεγχος των αισθήσεων. Να μην επιτρέπουμε τις αισθήσεις να τρέχουν ανεξέλεγκτα όπου θέλουν. Να αποτραβάμε την προσοχή από τις αισθήσεις και να την στρέφουμε μέσα μας στην σιωπηλή παρουσία του Είναι. Και όταν είναι έξω να έρχονται σε  επαφή με σαττβικές εντυπώσεις.

Έλεγχος του νου. Να διατηρούμε τον νου προσεκτικό, ήρεμο, εστιασμένο και σε επαφή με την εσωτερική σιωπή.

Καλλιέργεια θετικών σκέψεων. Για να μην δίνουμε χώρο να εκδηλώνονται αρνητικές σκέψεις καλλιεργούμε συνεχώς θετικές σκέψειςΕίναι ευοίωνο και μεταμορφωτικό να σκεφτόμαστε το φως, την ειρήνη, την αγάπη και να προσευχόμαστε για το καλό όλων.

Εγρήγορση, Αυτοπαρατήρηση. Να είμαστε συνεχώς, από στιγμή σε στιγμή, σε εγρήγορση και αυτοοαρατήρηση ώστε να μην μας κλέβει το εγώ την προσοχή και ταυτιζόμαστε με τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις παρορμήσεις και τις φαντασίες. Όντας σε εγρήγορση και προσοχή να παρατηρούμε προσεκτικά οτιδήποτε αναδύεται μέσα μας ώστε να το γνωρίσουμε, να τι κατανοήσουμε και να το εξαλείψουμε.

Αυτεπίγνωση. Να διατηρούμε και να εμβαθύνουμε την επαφή με την εσωτερική σιωπηλή παρουσία του Είναι.

Έλεγχος ομιλίας. Να μην μιλάμε άσκοπα (φλυαρούμε). Με την ομιλία χάνουμε ενέργεια, ταυτιζόμαστε εύκολα με τον νου και γίνεται ο νους εξωστρεφής.

Δράσεις (έργα, πράξεις) χωρίς προσκόλληση και προσδοκία στο αποτέλεσμα της δράσης. Προσφορά, αφιέρωση. Να προσφέρουμε το καθετί που κάνουμε στον Θεό.

Ευγνωμοσύνη. Να αναπτύξουμε την ευγνωμοσύνη για όσα έχουμε και για όσα η ζωή μας δίνει.

Συνέπεια. Προς τον εαυτό μας και στους άλλους. Να κρατάμε τον λόγο μας, να κάνουμε αυτό που υποσχεθήκαμε ή αυτό που αποφασίσαμε. Να μην ψάχνουμε δικαιολογίες για την ασυνέπεια μας.

Το μέτρο. Να ακολουθούμε το μέτρο σε όλα όσα μας ωφελούν και να αποφεύγουμε όλα όσα μας βλάπτουν φυσικά, νοητικά και πνευματικά. Στο φαγητό, στον ύπνο, στην εργασία, στην  αναψυχή, στην ξεκούραση, στα πάντα να ακολουθούμε το μέτρο.

Σαττβική διατροφή. Η σαττβική κατά βάση χορτοφαγική διατροφή είναι βασικός παράγοντας για καλή σωματική και νοητική υγεία και ζωτική ενέργεια., αλλά και τον εξαγνισμό της ενέργειας και του νου.

Καλός ύπνος. Να κοιμόμαστε επαρκώς για να ξεκουράζεται το σώμα και να έχουμε καλή υγεία (να μην κοιμόμαστε δηλαδή ούτε υπερβολικά ούτε λίγο και επίσης να μην κοιμόμαστε στην διάρκεια της ημέρας εκτός κι αν είναι απαραίτητο).

Μη κατάκριση να μην κουτσομπολεύουμε, να μην σχολιάζουμε, να μην κατακρίνουμε και κατηγορούμε τους άλλους, ούτε τον εαυτό μας. Άλλο η κρίση και η διάκριση και άλλο η κατάκριση.

Θετική στάση προς όλους. Να έχουμε καλή διάθεση και προαίρεση προς τους άλλους. Να προσευχόμαστε και να στέλνουμε αρκετές φορές στην διάρκεια της ημέρας φως και αγάπη σε όλους τους ανθρώπους και σε όλα τα όντα.

Αποδοχή. Να αναπτύξουμε την αποδοχή προς τον εαυτό μας, τους άλλους και τα συμβάντα της ζωής. Η αποδοχή είναι ένα βασικό μέσο να μην ταυτιζόμαστε με το εγώ και να διατηρούμε την γαλήνη στο νου και στην καρδιά, αφού το εγώ από την φύση του αντιστέκεται και αντιδρά αρνητικά σε οτιδήποτε συμβαίνει.

Αντοχή στις δυσκολίες και στις αντιξοότητες. Χρειαζόμαστε δύναμη να ξεπεράσουμε και τις εξωτερικές δυσκολίες, αλλά και όλες τις εσωτερικές δυσκολίες που μας δημιουργεί το εγώ. Η υπομονή και η αντοχή είναι απαραίτητες για να παραμείνουμε σταθεροί στην προσπάθεια μας και να εξαλείψουμε τις εγωικές τάσεις.

Σεξουαλική αγνότητα. Είναι θεμελιώδους σημασίας να γίνουμε αγνοί στην σκέψη, στα λόγια και στο σώμα, να διατηρούμε και  να μεταμορφώνουμε την σεξουαλική ενέργεια σε πνευματική ενέργεια (Ότζας και Τέτζας).

Αυτοπεποίθηση. Πίστη στον εαυτό μας, ακλόνητη πεποίθηση ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε

Πίστη. Πίστη στον δάσκαλο, στις διδασκαλίες και στον Θεό. Οι αμφιβολίες είναι βασικό εμπόδιο στον εσωτερικό δρόμο και στην σταθερή, αποφασιστική άσκηση και εσωτερική ανάπτυξη.

Θέληση. Για να ακολουθήσουμε ένα καθημερινό πρόγραμμα άσκησης κύριες ιδιότητες είναι η αποφασιστικότητα και δυνατή θέληση. Σταθερά και συστηματικά, απαιτείται αυτοπειθαρχία, εγκράτεια, υπομονή, επιμονή, αντοχή στις δυσκολίες. Η δύναμη της θέλησης είναι απαραίτητο συστατικό σε καθετί. Στο να κάνουμε την άσκηση σταθερά, στο να ξεπερνάμε την αδράνεια και την αντίσταση του εγώ, στο να εφαρμόζουμε σταθερά τις πειθαρχίες, στο να παραμένουμε σε εγρήγορση και αυτοπαρατήρηση και αυτεπίγνωση, στο να σταματάμε την ταύτιση, στο να παραμένουμε συγκεντρωμένοι, κ λ.π.

Διάκριση. Η διάκριση είναι ίσως η κορυφαία ικανότητα του νου. Η ικανότητα της διάκρισης είναι σαν ένα φως που μας επιτρέπει να κινούμαστε στον λαβύρινθο του νου με ασφάλεια. Με την διάκριση μπορούμε να αναγνωρίσουμε την πραγματική φύση των σκέψεων, συναισθημάτων, επιθυμιών, πεποιθήσεων, εγωϊκών τάσεων και των προγραμματισμών του νου, να αποταυτιστούμε από αυτά, να τις κατανοήσουμε και να τα εξαλείψουμε. Στην ύψιστη της μορφή, η διάκριση μας βοηθάει να διακρίνουμε την αληθινό μας Εαυτό (Συνειδητότητα) από την φαινομενικό Εαυτό.

Απάθεια. Αδιαφορία για αποκτήματα, εγκόσμιες επιτυχίες και απολαύσεις των αισθήσεων και μη συναισθηματική και νοητική αντίδραση με αρέσκεια, δυσαρέσκεια, φόβο, θυμό, αγανάκτηση, κ.λπ. προς αυτό που βιώνουμε, προς αυτό που συμβαίνει στην ζωή μας κάθε στιγμή. Η απάθεια είναι η αρετή που μας επιτρέπει να διατηρούμε τον νου εσωστρεφή, ήρεμο, σταθερό, ατάραχο, εστιασμένο. Μόνο ένας τέτοιος νου μπορεί να διαλογίζεται βαθιά, να παραμένει σταθερά σε επίγνωση της σιωπηλής παρουσίας του Είναι και να πετύχει την απελευθέρωση. 

Συγκέντρωση του νου. Να κάνουμε όλες τις δραστηριότητες με συγκέντρωση. Αυτό θα μας βοηθήσει να αναπτύξουμε την συγκέντρωση που είναι η προϋπόθεση για να κάνουμε βαθύ διαλογισμό και να πετυχαίνουμε το Σαμάντι.

Αταραξία του νου. Να παραμένει ο νους γαλήνιος (ατάραχος) στις αισθητηριακές  εντυπώσεις και εμπειρίες., και στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα. Η αταραξία είναι φυσική συνέπεια της αγνότητας του νου, της απάθειας και της αφοσίωσης και προσήλωσης στην αληθινή μας φύση.

Ενθύμηση του Θεού. Το πρωί που ξυπνάμε το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε να είναι ο Θεός και το βράδυ πριν κοιμηθούμε οι τελευταίες σκέψεις να είναι αφιερωμένες στον Θεό. Να σκεφτόμαστε τον Θεό όλη την ημέρα επαναλαμβάνοντας το όνομά του.

Παράδοση στον Θεό. Η παράδοση της ζωής μας στο Θεό, η παράδοση κάθε επιθυμίας, προσκόλλησης αλλά και πόνου στον Θεό. Να ζούμε για το Θεό, να εργαζόμαστε για τον Θεό, να αφιερώνουμε το καθετί στον Θεό.

49. Πολύ κατώτερες είναι οι δράσεις που γίνονται με προσκόλληση και με προσδοκία στο αποτέλεσμα της δράσης από τις δράσεις που γίνονται με την Γιόγκα της Διάνοιας (με αταραξία του νου), ω Αρτζούνα. Αναζήτησε καταφύγιο στην διάνοια. Αξιολύπητοι είναι εκείνοι που το κίνητρο τους είναι ο καρπός  (η ανταμοιβή).

Σχόλιο
*δράσεις που γίνονται με σοφία: Δράσεις καμωμένες με αταραξία του νου είναι η Γιόγκα της διάνοιας. Δράσεις καμωμένες από κάποιο που προσδοκά  τον καρπό της δράσης οδηγούν στην σκλαβιά και είναι η αιτία της γέννησης και του θανάτου.

50. Προικισμένος κάποιος με την αταραξία του νου, ελευθερώνεται  σε αυτή τη ζωή και από τις καλές και τις κακές πράξεις. Γι’ αυτό αφοσιώσου στην Γιόγκα (της αταραξίας του νου στα αντίθετα). Γιόγκα είναι επιδεξιότητα στην δράση*.

Σχόλιο
*Γιόγκα είναι επιδεξιότητα στην δράση: το να δρας δηλαδή με τον νου ατάραχο και αδιάφορο για τους καρπούς της δράσης).

51. Οι σοφοί, αυτοί που έχουν εδραιώσει τον νου στην αταραξία, έχοντας απαρνηθεί τους καρπούς της δράσης, ελεύθεροι απ’ τα δεσμά της γέννησης, πηγαίνουν σε μια κατάσταση (της ευδαιμονίας) που είναι πέρα από κάθε κακό (πόνο, δυστυχία).

Η Ρατζα Γιόγκα και η Σαντάνα Τσατουστάγια

Στις προϋποθέσεις και στις ιδιότητες που πρέπει να αναπτύξει ο αναζητητής για να πετύχει την απελευθέρωση για να προχωρήσει κανείς στο μονοπάτι της ένωσης με το Θεό και να πετύχει την απελευθέρωση αναφέρονται η Αστάνγκα Γιόγκα του Πατάντζαλι και η Σαντάνα Τσατουστάγια (Shadana Chatustaya) της Αντβάϊτα Βεδάντα.

Τα οκτώ σκαλοπάτια της Ράτζα Γιόγκα του Πατάντζαλι είναι τα εξής:

1. Γιάμα-Yama: Κανόνες συμπεριφοράς (δες παρακάτω ποια είναι τα Γιάμα)
2. Νιγιάμα-Niyama: Τήρηση πνευματικών κανόνων (δες παρακάτω ποια είναι τα Νιγιάμα)
3. Ασάνα Asana: Στάση σώματος. Αναφέρεται στην ανάπτυξη μιας σταθερής άνετης στάσης για να μπορούμε να διαλογιζόμαστε για πολύ ώρα χωρίς να μας ενοχλεί στο σώμα και μας αποσπά την προσοχή.
4. Πραναγιάμα-Pranayama: Ο έλεγχος του πράνα μέσω της αναπνοής με σκοπό να ελέγξουμε τον νου.
5. Πρατυαχάρα-Pratyahara: Ο έλεγχος και το αποτράβηγμα των αισθήσεων από τα αντικείμενα των αισθήσεων, η απόσπαση από τα εξωτερικά ερεθίσματα. 
6. Συγκέντρωση-Dharana: Η σταθερή εστίαση του νου σε ένα σημείο.
7. Διαλογισμός-Dhyana: Με την  βαθιά αβίαστη συγκέντρωση για πολύ χρόνο περνάμε στην κατάσταση διαλογισμού, στην χωρίς προσπάθεια προσήλωση του νου στο αντικείμενο διαλογισμού. Στην Γιόγκα αν και χρησιμοποιούνται για εκπαίδευση ή για άλλους λόγους διάφορα αντικείμενα για συγκέντρωση κα ιδιαλοιγισμό, το κύριο αντικείμενο διαλογισμού είναι ο εσώτερος ή αληθινός Εαυτός (το Άτμαν, Συνειδητότητα, Είναι, εσωτερική σιωπηλή παρουσία),
8. Σαμάντι-Samadhi, η υπερσυνειδησιακή κατάσταση. Σαμάντι είναι η τέλεια απορρόφηση του νου στην πηγή του, την Συνειδητότητα, κατά την οποία εξαφανίζεται η δυαδικότητα υποκειμένου αντικειμένου και βιώνεται αυθόρμητα η ευδαιμονία του Θεϊκού μας Είναι (Άτμαν, Συνειδητότητα, Εσωτερική σιωπηλή παρουσία, Πνεύμα, Ψυχή, Είναι).

Η πρακτική της Γιάμα περιλαμβάνει 

1. Μη-βία, (Αχίμσα –Ahimsa): Να μην ασκούμε βία σε κανένα ον, με την σκέψη, τα λόγια και το σώμα,
2. Φιλαλήθεια, (Σάτυa–Satya): Να λέμε την αλήθεια, να σκεπτόμαστε την αλήθεια, να ζούμε και να δρούμε σε αρμονία με την σκέψη μας και τα λόγια μας.
3. Μη κλέψιμο, (Αστέγια-Asteya): Να μην αφαιρούμε από του άλλους τα αποκτήματα τους.
4. Σεξουαλική αγνότητα, (Μπραχματσάρια-Brahmacharya): Αγνότητα στην σκέψη, στα λόγια και στο σώμα, (διάβασε περισσότερα στο θέμα για την σεξουαλικότητα).
5.  Μη επιθυμία και απληστία για αποκτήματα, (Απαριγκράχα-Aparigraha)

Η Νιγιάμα έχει πέντε κανόνες    

1. Εσωτερική και εξωτερική Αγνότητα, (Σόουτσα-Saucha): Εσωτερική αγνότητα: αγνότητα ενέργειας, νου και καρδιάς και εξωτερική αγνότητα (καθαριότητα του σώματος και αποτοξίνωση του σώματος),
2. Ικανοποίηση, (Σαντόσα-Santosha): Να βιώνεις ικανοποίηση με αυτά που έχεις και ανεξάρτητα από τις εξωτερικέ συνθήκες,
3. Αυτοπειθαρχίες, (Τάπας-Tapas), διάφοροι τύπου αυτοπειθαρχειών (νηστείες, τήρηση σιωπής, απομόνωση, κ.λπ.) για να ελέγξουμε τον νου και τις αισθήσεις και να αναπτύξουμε διάφορες τις αρετές και τις ανώτερες ικανότητες του νου.
4. Μελέτη πνευματικών βιβλίων και επανάληψη μάντρα, (Σβαντάγια-Svadhyaya)
5. Αφοσίωση και παράδοση στο Θεό (Ισβάρα Πραντιντάνα-Ishvara–Pranidhana).

Η καλλιέργεια και η εδραίωση μας στα Γιάμας και στα Νιγιάμας είναι τα θεμέλια για να κάνουμε βαθύ διαλογισμό και να πετύχουμε την συνειδητή ένωση με τον Θεό (Γιόγκα).

~~~  ~~~  ~~~

Η Σάντανα Τσατουστάγια

Σάντανα Τσατουστάγια* (Τα τέσσερα μέσα της απελευθέρωσης στην Αντβάϊτα Βεδάντα):

Η προετοιμασία και οι απαιτούμενες ιδιότητες και ικανότητες που πρέπει να έχει ο υποψήφιος για να μπορέσει να ασκήσει αποτελεσματικά την Γκιάνα Γιόγκα και να κάνει αποτελεσματικά την αυτοέρευνα (Βιτσάρα) και τον διαλογισμό περιγράφεται στο βιβλίο του Σουάμι Σιβανάντα ’Σάντανα Τσατουστάγια -Τα τέσσερα μέσα της απελευθέρωσης.’ Παραθέτω σε περίληψη τα μέσα της απελευθέρωσης.

Ένας μαθητής που ακολουθεί το μονοπάτι της Αλήθειας πρέπει να εξοπλιστεί πρώτα με τα “τέσσερα μέσα της απελευθέρωσης”. Αυτά είναι:

1. Viveka- Βιβέκα, η διάκριση μεταξύ αληθινού (Σάτ-Sat) και του μη-αληθινού (Ασάτ-Asat), του κατώτερου ψευδαισθησιακού εαυτού (το εγώ και τα 5 περιβλήματα) και του αληθινού Εαυτού (Συνειδητότητα, Άτμαν, Μπράμαν, Πνεύμα, Ψυχή).

2. Βεϊράγκια (Vairagya), η απάθεια, η αδιαφορία για αισθησιακές απολαύσεις και εμπειρίες τώρα και πάντα.

3.  Σάντ Σάμπατ (Shad Sampat),  οι 6 αρετές:

α) Sama- Σάμα, η ειρήνη του νου μέσω της εξάλειψης  των Βάσανας (Εγωϊκές τάσεις, επιθυμίες).

β) Dama-Ντάμα, ο έλεγχος των αισθήσεων

γ) Uparati-Ουπαράτι, απάρνηση όλων των έργων (Σανυάσα-Sannyasa).

δ) Titiksha – Τιτίκσα, αντοχή στις δυσκολίες, στα εμπόδια και στις αντιξοότητες.

ε) Sraddha-Σράντα, πίστη-εμπιστοισύνη στις γραφές, στις διδασκαλίες και τα λόγια του Γκουρού.

στ) Σαμαντάνα-Σαμαντάνα,  συγκέντρωση του νου, ισορροπία του νου.

4. Mumukshutva Μουμουκσούτβα, Η έντονη λαχτάρα (διακαής, πόθος ή δίψα) για απελευθέρωση.

Όταν ο μαθητής έχει τα παραπάνω προσόντα αρκετά ανεπτυγμένα, τότε είναι έτοιμος να ασχοληθεί με την ουσία της Αντβάϊτα Βεδάντα και της Γκιάνα Γιόγκα. Συνήθως όταν ο μαθητής είναι έτοιμος, εμφανίζεται και ο δάσκαλος για να τον βοηθήσει να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση.

 ~~~   ~~~   ~~~

Οι ικανότητες και οι αρετές αναπτύσσονται και ωριμάζουν σταδιακά μέσα από την άσκηση, τις πειθαρχίες, τις πρακτικές, τον εξαγνισμό του νου και την αύξηση της σάττβα ποιότητας και τον διαλογισμό.

🌺 Φως, Ειρήνη, Αγάπη