Η Συγκέντρωση

Η Συγκέντρωση

Δεν υπάρχει όριο στη δύναμη του νου. Όποιος ελέγχει το νου του, μπορεί να γίνει κυρίαρχος του εαυτού του.

Συγκέντρωση είναι να εστιάσουμε το νου μόνο σε ένα μόνο πράγμα και αυτό να μπορούμε να το διατηρήσουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην συγκέντρωση όλος ο νους είναι εστιασμένος σε μια και μόνο σκέψη.

Η συγκέντρωση του νου στην εσωτερική σιωπηλή παρουσία -Συνειδητότητα- που είναι η θεϊκή μας φύση μπορεί να μας δώσει αληθινή χαρά, ολότητα, ειρήνη και σοφία.

Καταστάσεις του νου και συγκέντρωσης

1. Ο νους είναι νωθρός και ξεχνάει.
2. Ο νους είναι αεικίνητος και πηδάει από αντικείμενο σε αντικείμενο.
3. Ο νους άλλοτε είναι σταθερός και άλλοτε διασπάται. Μπορεί να συγκεντρωθεί με αρκετή προσπάθεια.
4. Ο νους μπορεί να είναι σταθερά εστιασμένος σε ένα μια σκέψη ή ιδέα.
5. Τέλειος έλεγχος του νου, τέλεια προσήλωση του νου και απορρόφηση του, στο αντικείμενο συγκέντρωσης. 

Οδηγίες για την πρακτική της συγκέντρωσης

Η ικανότητα συγκέντρωσης (επίσης η διάκριση, η θέληση, η αταραξία και η απάθεια) είναι από τις σημαντικότερες ικανότητες του νου. Απαιτείται συγκέντρωση για να κάνουμε αποτελεσματικά όλες τις ασκήσεις και τις πρακτικές και ιδιαίτερα τον διαλογισμό που είναι η κορυφαία πρακτική της αυτογνωσίας, της πνευματικότητας και της γιόγκα. Η βαθιά και χωρίς προσπάθεια συγκέντρωση στην εσωτερική σιωπηλή παρουσία στο κέντρο της ύπαρξης μας, είναι διαλογισμός. Στην πραγματικότητα συγκέντρωση, διαλογισμός και σαμάντι είναι μια ενιαία διαδικασία. Το πότε περνάμε από την συγκέντρωση στο διαλογισμό και από τον διαλογισμό στο σαμάντι είναι δύσκολο να καθοριστεί. Όταν η συγκέντρωση γίνει βαθιά περνάμε στο διαλογισμό και όταν βαθύνει ο διαλογισμός περνάμε στο σαμάντι.

Η πρακτική της συγκέντρωσης αρχίζει με την ίδια διαδικασία που περιγράφω στο θέμα ‘Η πρακτική του διαλογισμού’.

1. Στάση σώματος. Καθόμαστε σε μια σταθερή και άνετη στάση (με την σπονδυλική στήλη όρθια) ώστε να μπορούμε να καθίσουμε για αρκετή ώρα ακίνητοι χωρίς να μας ενοχλεί το σώμα. Η ικανότητα να καθόμαστε ακίνητοι, χωρίς να μας ενοχλεί το σώμα και αποσπασμένοι από το σώμα αυξάνεται σταδιακά με την εξάσκηση. Θεωρείται ότι κάποιος έχει αποκτήσει έλεγχο στην στάση διαλογισμού όταν μπορεί να κάθεται στην ίδια ακριβώς θέση χωρίς να κουνηθεί και χωρίς να τον ενοχλεί το σώμα για τρεις συνεχόμενες ώρες.

2. Χαλάρωση σώματος. Χαλαρώνουμε το σώμα από τις εντάσεις, για να μην μας ενοχλεί και μας αποσπά την προσοχή. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό περνώντας την προσοχή μας σαν σκάνερ από τα πόδια μέχρι το κεφάλι σιγά-σιγά μια ή περισσότερες φορές. Καθώς νοιώθουμε τα διάφορα μέρη του σώματος μας και αποκτάμε επίγνωση της κατάστασης τους οι εντάσεις χαλαρώνουν.

Νοιώθουμε κατά σειρά: τα δάκτυλα των ποδιών, τις πατούσες, τους αστραγάλους, τις κνήμες, τις γάμπες, τα γόνατα, τους μηρούς, την κοιλιά, την λεκάνη, την μέση, την σπονδυλική στήλη, την πλάτη, τον αυχένα, τους ώμους, τα μπράτσα, τους βραχίονες, τους καρπούς, τις παλάμες, τα δάκτυλα των χεριών, την κοιλιά, το στήθος, τον λαιμό, το πηγούνι, το στόμα, τα μάγουλα, τα μάτια, το μέτωπο, και τέλος το κεφάλι (Μπορείτε να κάνετε την χαλάρωση με τον τρόπο που προτείνεται στο θέμα της χαλάρωσης).

Αναπνοή

Πέρα από την παραπάνω διαδικασία μπορούμε να κάνουμε μερικές βαθιές αναπνοές και καθώς εκπνέουμε να νοιώθουμε όλες οι εντάσεις να μας εγκαταλείπουν και να μένουμε ήρεμοι και χαλαροί. Μετά τις βαθιές αναπνοές συνεχίζουμε για λίγο να αναπνέουμε χαλαρά και να παραμένουμε εστιασμένοι στην κίνηση της αναπνοής (στην εισπνοή και την εκπνοή) χωρίς να προσπαθούμε να μεταβάλουμε θεληματικά τον ρυθμό της αναπνοής.

Αδιαφορούμε για όλες τις σκέψεις που μπορεί να συνεχίζουν να εμφανίζονται στον νου μας και παραμένουμε ήρεμα συντονισμένοι με την αναπνοή μας. Δεν κάνουμε κάποια προσπάθεια να διώξουμε τις σκέψεις, απλά βάζουμε το ενδιαφέρον μας στο να νοιώθουμε την αναπνοή. Καθώς παραμένουμε εστιασμένοι στην αναπνοή γινόμαστε όλο και περισσότερο επάγρυπνοι και προσεκτικοί. Αυτό μας επιτρέπει να μην ταυτιζόμαστε εύκολα με τις σκέψεις, να αφαιρούμαστε και ξεχνιόμαστε σε αυτές. Χαλαρώνοντας το σώμα και ρυθμίζοντας με την αναπνοή την ζωτική ενέργεια (πράνα), χαλαρώνει και ο νους με την σειρά του και γίνεται πιο ήρεμος αφού η ζωτική ενέργεια και  ο νους είναι αλληλένδετα.

3. Προσευχή.  Για να φέρουμε την προσοχή μας περισσότερο προς τα μέσα, για να δημιουργήσουμε ανώτερες δονήσεις και να έρθουμε σε μια ανώτερη εσωτερική κατάσταση κάνουμε μια μικρή προσευχή. Μπορούμε να προσευχηθούμε για την παγκόσμια ειρήνη, την ευτυχία και την ευημερία όλων των όντων ( διαβάστε περισσότερα στο θέμα Προσευχές για την Παγκόσμια Ειρήνη και Ευημερία).  Αν χρησιμοποιούμε σταθερά καθημερινά μια ρουτίνα από προσευχές, μάντρα και ύμνους που μας εμπνέουν θα μπορούμε πιο εύκολα να φέρουμε τον νου σε σαττβική κατάσταση (να γίνει διαυγής, ήρεμος, φωτεινός) και έτσι να μπορέσουμε να συγκεντρωθούμε και να διαλογιστούμε σταθερά και βαθιά.

4. Στη συνέχεια εστιαζόμαστε σ’ αυτό που έχουμε ορίσει ως στόχο. Αν έχουμε ως στόχο συγκέντρωσης ένα μάντρα, ξεκινάμε να λέμε το μάντρα και εστιαζόμαστε στον ήχο του μάντρα. Μην προσπαθείτε να συγκεντρωθείτε (η προσπάθεια κα το σφίξιμο δεν μας βοηθούν να συγκεντρωθούμε), απλά πείτε το μάντρα με ένα ήρεμο τρόπο έχοντας κατά νου να λέτε και να ακούτε το μάντρα καθαρά. Το να προφέρουμε νοερά τομάντρα καθαρά και να το ακούμε καθαρά, βοηθάει στο να μείνει ο νους μας συγκεντρωμένος σ’ αυτό. 

Αν ο νους μας είναι ανήσυχος και έχουμε πολλές σκέψεις, τότε μπορούμε για μερικά λεπτά στην αρχή να λέμε το μάντρα μεγαλόφωνα ή να το λέμε τραγουδιστά. Καθώς ησυχάζει ο νους το λέμε  στην συνέχεια ψιθυριστά και στο τέλος νοερά.

Αν υπάρχουν κάποιες σκέψεις που έλκουν τον νου μας δεν πάμε κόντρα στον νου. Μπορούμε να ακολουθήσουμε συνειδητά τις σκέψεις παραμένοντας όμως επάγρυπνοι, ώστε να μην ταυτιστούμε με τις σκέψεις. Με αυτόν τον τρόπο αυτές θα χάσουν δύναμη και έτσι θα επαναφέρουμε τον νου και την προσοχή μας εύκολα στο μάντρα. Μπορούμε να κάνουμε και κάποια ερώτηση-αναρώτηση η οποία θα μας βοηθήσει να απεμπλακούμε από τις σκέψεις και να επιστρέψουμε στο μάντρα. Για παράδειγμα: ‘Μπορώ να λέω το μάντρα και να βιώνω την εσωτερική σιωπή; ‘Είναι απλά σκέψεις’, ‘Αν δεν τα σκέπτομαι που υπάρχουν;’

Αν έρχεται στον νου μας κάτι που μας απασχολεί πολύ, προτείνω να έχετε δίπλα σας ένα μπλοκάκι με στυλό να γράψετε δύο λόγια γι’ αυτό. Μόλις το γράψετε, πείτε στον νου σας ότι θα ασχοληθείτε αργότερα με αυτό το θέμα. Με αυτόν τον τρόπο ο νους θα εγκαταλείψει  αυτές τις σκέψεις και έτσι θα μπορέσετε να συνεχίσετε την συγκέντρωση σας στο μάντρα. Αν παρά ταύτα είναι κάτι που σας απασχολεί πάρα πολύ, τότε αφήστε την συγκέντρωση και ασχοληθείτε λίγο μ’ αυτό για να το λύσετε.

Για να εμβαθύνουμε στην συγκέντρωση μπορούμε να εστιάσουμε  την  προσοχή μας στο πως ‘σβήνει’ ο ήχος του μάντρα και επίσης να στην σιωπή που υπάρχει όταν ‘σβήνει’ ο ήχος μέχρι να ξαναπούμε το μάντρα.

Αν υπάρχει ένταση στον νου μας και πολλές σκέψεις, μπορούμε επίσης εναλλακτικά να λέμε το μάντρα και να είμαστε εστιασμένοι στην καρδιά μας, να νοιώθουμε δηλαδή την καρδιά μας. Επισημαίνω, μην προσπαθείτε να συγκεντρωθείτε στην καρδιά σας, αλλά απλά και ήρεμα νοιώστε την καρδιά σας. Εστιαζόμενοι στην καρδιά (νοιώθοντας την καρδιά) αποτραβούμε την προσοχή μας από τον νου και έτσι διευκολύνουμε το να ησυχάσει ο νους. Ιδιαίτερα για εσάς που από την φύση σας νοιώθετε μια έμφυτη αγάπη και αφοσίωση για τον Θεό, προτείνεται να εστιάζεστε περισσότερο στην καρδιά και να λέτε το μάντρα με αγάπη και αφοσίωση, παρά στο μεσόφρυδο.

Αν το μάντρα είναι το όνομα κάποιας άποψης του Θεού (Σίβα, Ναραγιάνα, Αλλάχ, κ.λπ. για παράδειγμα.: ‘Ομ ναμά Σιβάϊ’, Ομ ναμό Ναραγιανάγια’, Λε ιλε ε ιλαλλαχ’) ή κάποιου μεγάλου δασκάλου (Κρίσνα, Ιησού Χριστού κ.λπ.: Χάρε Κρίσνα, Χάρε Ράμα, Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησε με’, ‘Ομ Σρι Ιησούς Χριστός Ναμαχά’) μπορούμε εναλλακτικά να συγκεντρωνόμαστε στην μορφή τους (σε κάποια εικόνα) και αργότερα να φανταζόμαστε νοερά την μορφή τους. Μπορούμε να οραματιστούμε την μορφή της θεότητας που αναφέρεται το μάντρα στην περιοχή του μεσόφρυδου ή στην καρδιά.

Ένας άλλος τρόπος να κάνουμε το μάντρα, είναι να συγχρονίσουμε το μάντρα με την αναπνοή μας. Για παράδειγμα αν λέμε το μάντρα ‘Ομ ναμά Σιβάϊ’, στην εισπνοή λέμε το ‘Οοομμμ… και στην εκπνοή το ναμάαα Σιβάααϊιι... 

Ο ρυθμός που λέμε το μάντρα μπορεί να είναι μέτριος ή μπορεί να  γίνει πιο γρήγορος αν  ο νους είναι πολύ ανήσυχος (ο καθένας να ερευνήσει τι τον βοηθάει περισσότερο) και στο τέλος αργός τραβώντας τα φωνήεντα. Όταν τραβάμε τα φωνήεντα στο μάντρα, μας βοηθάει να δημιουργήσουμε χώρο στον νου και να εμβαθύνουμε στην εσωτερική σιωπή.

 Μπορούμε να λέμε επίσης το μάντρα με κάποιο ρυθμό ή κάποια μελωδία που μας αρέσει. Αυτό βοηθάει να  μην βαριέται ο νους μας από την μονότονη επανάληψη του μάντρα και επίσης να ησυχάζει πιο εύκολα επειδή οι μελωδίες γοητεύουν τον νου.

Αναπνοή, ζωτική ενέργεια (πράνα) και νους

Το σταμάτημα της αναπνοής επίσης είναι πολύ αποτελεσματικό στον να ησυχάσουμε  το νου. Μπορούμε να λέμε το μάντρα και να κάνουμε αργές βαθιές εισπνοές και καθώς σβήνει η εισπνοή να σβήνει ταυτόχρονα και το μάντρα. Στο τέλος της εισπνοής κρατάμε την αναπνοή μας και σταματάμε το μάντρα για όσο διάστημα νοιώθουμε ότι δεν πιεζόμαστε και μετά εκπνέουμε αργά λέγοντας το μάντρα. Αν θέλετε μπορείτε να κάνετε κράτημα της αναπνοής και σταμάτημα του μάντρα και στο τέλος της εκπνοής. Δεν πρέπει όμως να υπερβάλουμε στο κράτημα της  αναπνοής και να νοιώθουμε έντονη ασφυξία. Στην εισπνοή και την εκπνοή λέμε το μάντρα. Στο κράτημα της αναπνοής μένουμε σε εσωτερική σιωπή και αφουγκραζόμαστε την σιωπή.

Η αναπνοή, η ζωτική ενέργεια (το πράνα) και ο νους είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ελέγχοντας την αναπνοή ελέγχουμε το πράνα και μέσω αυτού τον νου. Η ενέργεια που κινεί το νου είναι το ψυχικό πράνα. Αν το πράνα κινείται ήρεμα κινείται και ο νους ήρεμα και το αντίστροφο. Τα  συναισθήματα και οι επιθυμίες αναστατώνουν το πράνα και τον νου. Οπότε κατευνάζοντας τα συναισθήματα και την επιθυμία ησυχάζει και το πράνα και ο νους. Με την αναπνοή αλλά και με άλλους τρόπους μπορούμε να κατευνάσουμε τα συναισθήματα.

Θυμίζω πως δεν κάνουμε προσπάθεια να συγκεντρώσουμε τον νου, απλά λέμε το μάντρα με ενδιαφέρον  με ήρεμο και απαλό τρόπο. Αν προσπαθήσετε να συγκεντρώσετε τον νου με έντονο τρόπο ή με την δύναμη της θέληση σας δεν θα μπορέσετε να φτάσετε στην ήρεμη κατάσταση της συγκέντρωσης και του διαλογισμού. Η έντονη προσπάθεια και η πίεση θα σας κουράσει και θα δημιουργήσει μια αντίσταση στο να κάνετε την πρακτική της συγκέντρωσης και του διαλογισμού. Άλλα σοβαρά εμπόδια για να επιτύχετε την συγκέντρωση είναι να επιθυμείτε, να προσδοκάτε και ανυπομονείτε να πετύχετε την συγκέντρωση ή τον διαλογισμό.

Μέρος της άσκησης μας είναι να αποδεχτούμε την ψυχολογική κατάσταση που βρισκόμαστε εκείνη την στιγμή (αλλά και κάθε άλλη στιγμή), να αποδεχτούμε ότι δεν μπορούμε να συγκεντρωθούμε όπως θα θέλαμε ή ότι έχουμε έντονα συναισθήματα ή πολλές σκέψεις. Η αποδοχή της κατάστασης θα μας βοηθήσει περισσότερο από κάθε τι άλλο να ησυχάσουμε τον νου και αν όχι, να μην ταυτιστούμε με τον νου και να μείνουμε ως παρατηρητές του.

Μπορεί να αναρωτηθείτε, πως θα πετύχω την συγκέντρωση χωρίς προσπάθεια; Η απάντηση είναι ότι η “προσπάθεια” που κάνουμε είναι τόσο απαλή και ήρεμη όπως η κίνηση του πούπουλου που αφήνουμε να πέσει στο κενό. Σίγουρα Θα σας έχει συμβεί να έχετε συγκεντρωθεί αυθόρμητα (χωρίς προσπάθεια και χωρίς να έχετε καμία ιδιαίτερη πρόθεση να συγκεντρωθείτε), όταν διαβάζατε κάποιο βιβλίο που σας συνάρπαζε, όταν βλέπατε κάποια ενδιαφέρουσα  ταινία ή κάνατε  κάποια άλλη δραστηριότητα με ενδιαφέρον και ενθουσιασμό, όπως κάποιο σπορ, χορό κ.λπ.. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο κύριος παράγοντας που συγκεντρωνόμαστε αυθόρμητα είναι το  μεγάλο ενδιαφέρον γι’ αυτό που κάνουμε, το ότι μας συναρπάζει πολύ αυτή η εμπειρία, κάτι που πιθανότατα δεν συμβαίνει με τις πρακτικές συγκέντρωσης και διαλογισμού. Οι πνευματικές πρακτικές κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτά που επιθυμεί και αρέσκεται να απολαμβάνει το εγώ μας κι αυτό κάνει τα πράγματα εξαιρετικά δύσκολα, ιδιαίτερα στην αρχή που δεν βιώνουμε βαθιά ειρήνη και πληρότητα από τις πρακτικές της συγκέντρωσης και του διαλογισμού. Γι’ αυτό βρείτε στην αρχή ευχάριστα για τον νου σας αντικείμενα συγκέντρωσης. Καθώς θα αναπτύσσετε η ικανότητα σας στην συγκέντρωση και θα βιώνετε εσωτερική γαλήνη και ειρήνη, τότε θα μπορείτε να συγκεντρώνεστε σε οποιοδήποτε αντικείμενο.

Κάτι άλλο που μας δυσκολεύει να πετύχουμε την συγκέντρωση θεληματικά, είναι το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε καλά το πως λειτουργεί ο νους και ο ψυχισμός μας γενικότερα καθώς και οι λανθασμένες αντιλήψεις που έχουμε σε πολλά πράγματα σχετικά με αυτά. Θα αναφέρω εδώ μια σημαντική πλάνη που έχουμε, το ότι νομίζουμε ότι η επίγνωση και κατά συνέπεια και η προσοχή ανήκει στο εγώ, ότι εγώ ως εγώ θα συγκεντρωθώ. Αυτό είναι μια βασική αιτία που μας κάνει να σφιγγόμαστε στο πρόσωπο όταν προσπαθούμε να συγκεντρωθούμε και έχει αποτέλεσμα να μην πετυχαίνουμε την συγκέντρωση.

Αν έχετε προσπαθήσει να κάνετε συγκέντρωση θα έχετε παρατηρήσει ότι η προσοχή σας εύκολα έλκεται προς τους διάφορους εξωτερικούς ήχους. Αυτό που επίσης πιθανότατα προσέξατε είναι ότι ενώ προσπαθούμε να αποτραβήξουμε την προσοχή μας από τους ήχους αυτή δεν ξεκολλά από αυτούς. Και όσο προσπαθούμε τόσο πιο πολύ φαίνεται ο νους μας να ‘κολλάει’ στους εξωτερικούς ήχους. 

Για να μπορέσουμε να συγκεντρωθούμε στο αντικείμενο συγκέντρωσης και να μην ακούμε τους εξωτερικούς ήχους, δεν βοηθάει το να προσπαθούμε να αποτραβήξουμε την προσοχή μας από τους ήχους, αλλά το να λέμε το μάντρα (αν για παράδειγμα κάνουμε συγκέντρωση σε ένα μάντρα), πιο καθαρά και να το ακούμε καθαρά τονίζοντας μία-μία τις συλλαβές. Για να λέμε και να ακούμε καθαρά το μάντρα απαιτείται αυξημένη εγρήγορση και προσοχή, έτσι χωρίς να το καταλάβουμε η προσοχή μας θα έχει φύγει από τα εξωτερικά ερεθίσματα και θα παραμείνει στο μάντρα. Επιπλέον μπορούμε να δίνουμε πολύ προσοχή στο πως ‘σβήνει’ ο ήχος του μάντρα και μένει ο νους σε ησυχία. Αυτή η αυξημένη προσοχή για να αντιληφθούμε πως ‘σβήνει’ ο ήχος του μάντρα και την σιωπή, τραβάει όλη την προσοχή μέσα μας και χάνουμε τους εξωτερικούς ήχους χωρίς να το καταλάβουμε.

 Ένας άλλος τρόπος και πολύ αποτελεσματικός και απαραίτητος για να παραμένουμε καλά συγκεντρωμένοι είναι να λέμε το μάντρα με συναίσθημα και αφοσίωση. Εκεί που είναι η καρδιά μας είναι και ο νους μας. Η αφοσίωση βέβαια αναπτύσσεσαι σταδιακά με την άσκηση, εκτός και αν την έχουμε αποκτήσει σε προηγούμενες υπάρξεις και μας είναι έμφυτη και δυνατή.

Τις παραπάνω ιδέες τις εφαρμόζουμε όχι μόνο σε σχέση με τους εξωτερικούς ήχους αλλά επίσης για να αποτραβήξουμε την προσοχή μας από τις σκέψεις, τις παρορμήσεις και τα συναισθήματα που θέλουν να καταλάβουν τον νου και να κλέψουν την προσοχή και την επίγνωση μας.

Επισημαίνω πως η προσοχή (δηλαδή η επίγνωση) δεν ανήκει, ούτε στις σκέψεις, ούτε στα συναισθήματα, ούτε στο εγώ, ούτε στο σώμα. Αυτά για να γίνουν αντιληπτά και να τα βιώσουμε χρειάζεται να κλέψουν την επίγνωση μας (την προσοχή μας). Και ο παράγοντας που στρέφει την επίγνωση προς τις μορφές είναι το εγώ που θέλει να έχεις συνεχώς επαφή με τα εξωτερικά αντικείμενα, για να βιώνει τις ιδιότητες τους και την απόλαυση που πηγάζει από αυτά.

Επισημαίνω τέλος ότι η επίτευξη της τέλειας συγκέντρωσης είναι θέμα πολλών χρόνων συστηματικής προσπάθειας και άσκησης. Η ικανότητα συγκέντρωσης εξαρτάται και από άλλους παράγοντες και ικανότητες όπως τον έλεγχο των αισθήσεων και του νου, την αγνότητα του νου, πόσο σαττβικός είναι ο νους, την διάκριση, την απόσπαση και την μη προσκόλληση στα αντικείμενα των αισθήσεων, την εξάλειψη των επιθυμιών για απολαύσεις και εγκόσμια αποκτήματα, την αφοσίωση και την αγάπη για την αλήθεια και τον Θεό και την διάλυση των εγωϊκών τάσεων, όπως θυμός, φόβος, απληστία, ζήλεια, υπερηφάνεια κ.λπ..

Αντικείμενα συγκέντρωσης

Μπορούμε να συγκεντρωθούμε σε εξωτερικά αντικείμενα ή μέσα μας (π.χ. στην καρδιά μας ή στο μεσόφρυδο ή σε κάποιο μάντρα).

Εξωτερικά: Μπορούμε να συγκεντρωθούμε στον γαλανό ή στον έναστρο ουρανό, σε ένα λουλούδι, στην φλόγα ενός κεριού ή σε ένα αντικείμενο που μας ελκύει την προσοχή.

Εσωτερικά:

Στα διάφορα τσάκρας (ενεργειακά κέντρα), με κύρια την καρδιά και το μεσόφρυδο, στο όνομα του Θεού* ή σε κάποια από τις εκδηλώσεις του* (Κρίσνα, Ιησούς Χριστός,), σε μάντρα που σχετίζονται με την θηλυκή άποψη του Θεού*, σε κάποια αρετή, σε ένα μάντρα* (όπως το ‘Ομ,  στο ‘Ομ Ναμά Σιβάϊ, στο Γκαγιάτρι μάντρα’*, στο Μαχαμριτιουντζάγια μάντρα*, κ.λπ.), ή στην εσωτερική σιωπή.

Σχόλια

στο όνομα του Θεού*: Μερικά από τα ονόματα του Θεού είναι: Σίβα, Ναραγιάνα, Αλλάχ. Τα αντίστοιχα μάντρα είναι: Όμ ναμά Σιβάϊ’, ‘Ομ ναμό Ναραγιανάγια’, ‘Λε ιλε ε ιλαλλάχ’.

σε κάποια από τις εκδηλώσεις του* : Θεϊκές εκδηλώσεις όπως ο Κρίσνα και ο Ιησούς Χριστός. Μερικά από τα μάντρα του Κρίσνα είναι το ‘Χάρε Κρίσνα Χάρε Ράμα’, το ‘Ομ ναμό Μπάγκβατε Βασουντεβάγια’ και του Ιησού Χριστού, ‘Ομ Σρι Ιησούς Χριστός Ναμαχά’, ‘Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησε με’.

σε ένα μάντρα*: Δύο από τα κύρια μάντρα είναι το  ‘Ομ και το Γκαγιάτρι μάντρα (‘Ομ μπούρ, μπουβά, σβαχά, τάτ σαβιτούρ βαρενυάμ, μπαργκό ντεβασυά ντιμαχί, ντιγιό γιονάχ μπρατσονταγιάτ’),

μάντρα που σχετίζονται με την θηλυκή άποψη του Θεού*:  ‘Ομ Σρι Ντουργκάγιε Ναμαχά’, ‘Ομ Αϊιιμ Χριμ Κλιμ Τσαμούνταγιέ Βιτσέ’.

Στην αρχή μπορεί κάποιος να ασκήσει την συγκέντρωση με πράγματα που του προκαλούν ενδιαφέρον, διότι είναι ευκολότερο να διατηρούμε το νου μας εστιασμένο για αρκετή ώρα σε πράγματα που ελκύουν την προσοχή και το ενδιαφέρον μας. Αργότερα θα μπορεί κάποιος να συγκεντρώνεται εύκολα σε οποιοδήποτε αντικείμενο ανεξάρτητα από το αν του προκαλεί ενδιαφέρον ή όχι και μάλιστα θα μπορεί να προκαλέσει θεληματικά το ενδιαφέρον ακόμη και σε αντικείμενα που ένοιωθε κάποια απαρέσκεια, τόσο μεγάλη είναι η δύναμη της συγκέντρωσης.

Φυσικά ο κύριος στόχος της συγκέντρωσης είναι το θεϊκό μέσα μας, που εκδηλώνεται ως εσωτερική σιωπηλά παρουσία, ως ειρήνη, πληρότητα, μακαριότητα. Η συγκέντρωση και η συνεχής προσήλωση του νου στην εσωτερική σιωπή θα επιφέρει την αφύπνιση και θα ολοκληρωθεί στην πλήρη ένωση μας με το Είναι μας (Συνειδητότητα) που είναι ένα με τον Θεό.

Να θυμάστε ότι η ικανότητα της συγκέντρωσης είναι απαραίτητη για να έχουμε αποτελέσματα σε όλες τις πρακτικές και στον διαλογισμό. Μπορούμε να διαλογιστούμε βαθιά όταν έχουμε υψηλή ικανότητα συγκέντρωσης. Αν ο νους μας κινείται συνεχώς, αν πετάει πέρα δώθε ή πηδάει σαν τον πίθηκο από κλαδί σε κλαδί δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά στην πνευματική μας πρόοδο και στον διαλογισμό.

Τι μας βοηθάει στην συγκέντρωση

Η ικανότητα συγκέντρωσης αυξάνεται με την αγνότητα του νου, την αύξηση του σάττβα στον νου, την εξάλειψη των εγωϊκών τάσεων και των επιθυμιών, με την απάθεια για τις αισθητηριακές εμπειρίες και απολαύσεις, την κατάλληλη τροφή, την επανάληψη μάντρα και το τραγούδισμα μάντρα (κίρταν), την πραναγιάμα, την αφοσίωση στον Θεό και την αλήθεια, την εγκράτεια και την μετατροπή της σεξουαλικής  ενέργειας, τον έλεγχο των αισθήσεων και του νου σε όλη την διάρκεια της ημέρας, την μη-ταύτιση με  τα αντικείμενα των αισθήσεων, την μη-προσκόλληση στα αντικείμενα των αισθήσεων, το να βλέπουμε σε όλους και όλα τον Θεό, το να βλέπουμε τον κόσμο σαν να είναι ένα όνειρο, να θυμόμαστε ότι όλα είναι πρόσκαιρα και δεν έχουν μια πραγματική υπόσταση και ότι η μόνη αλήθεια είναι ο Θεός.

Για να αναπτύξουμε την ικανότητα συγκέντρωσης δεν είναι αρκετό να κάνουμε πρακτικές συγκέντρωσης μια δυο φορές την ημέρα. Η ικανότητα συγκέντρωσης αναπτύσσεται με το να κάνουμε όλες τις εργασίες και δραστηριότητες που έχουμε στην διάρκεια της ημέρας με συγκέντρωση. Επίσης με το να διατηρούμε τον νου μας όλη την ημέρα εστιασμένο στο όνομα του Θεού ή σε ένα μάντρα (εκτός και αν δεν είναι δυνατόν, επειδή κάνουμε κάποια νοητική εργασία ή χρειάζεται πού προσοχή αυτό που κάνουμε).

~~~   ~~~   ~~~